قاشق‌زنی سمنانی‌ها برای استقبال از سیزده‌بدر/بهار آمد، بهار آمد خوش‌آمد علی با ذوالفقار آمد خوش‌آمد
تاریخ انتشار: ۸ فروردین ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۲۷۴۳۲۱۲
نوروز ایرانیان که در آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود پیام‌آور نو شدگی سال و آمدن گرما و باز زایی طبیعت است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، دگرگونی طبیعت در گردش سال و نقش آن در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم واکنش‌هایی نمادین در فرهنگ رفتاری پدید آورده که در مجموعه‌ای از آئین‌ها و آداب‌ورسوم به هنگام نوروز نمایان می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
خانه‌تکانی
خانه‌تکانی زدودن آلودگی از فضای خانه و کاشانه در آخر سال کهنه، مظهر و نمادی از پاکیزگی و مهیاکردن فضای خانه برای شادابی و دور کردن سیاهی و کهنگی است.
بنای خانه‌تکانی نوروزی، نو ساختن و پاکیزه گرداندن است. خانه‌تکانی یعنی مفهومی عمیق و فراتر از نظافت معمولی خانه و محیط زندگی. خانه‌تکانی ابتدا درهم‌ریختگی سپس نظم و نظافت است.
کدبانوی خانه به‌طورمعمول، ده روز مانده به آخر سال، مبادرت به نظافت و شستشوی دیوار خانه، اسباب و اثاثیه، پاکیزه و نو کردن جامه و ظروف و اشیای کهنه و تمیز کردن دیوارهای دودگرفته می‌کند. زدودن آلودگی و سیاهی‌ها و بیرون افکندن وسایل کهنه و اضافه از فضای خانه از رسم‌های کهن ایرانیان در روزهای پایانی سال است.
زنان روستاها، قالی و قالیچه و گلیم را در آب رودخانه و چشمه‌ها می‌شویند. پرده‌ها، روتشکی، رو بالشتی و رو طاقچه‌ای را عوض می‌کنند.
در برخی از نقاط شهری و روستایی زنان با تهیه دوغابی از گل قرمز و یا سفیدرنگ نمای دیوارهای گلی خانه را تجدید می‌کنند.
در شهر مُجن، روستای هیکو و مناطق خطیرکوه، کالپوش، کوه زر و خوارتوران می‌توان تصاویر زیبایی از این آئین استقبال از نوروز را در روزهای پایانی سال مشاهده کرد. آنان در این ایام گل و گیاه در باغچه خانه می‌کارند و آنچه برای خانه نیاز باشد می‌خرند.
اهالی شاهرود به خانه‌تکانی در اصطلاح خانه در ریزی گفته و بر این عقیده‌اند که اگر تار عنکبوت (کارتونو) در گوشه‌های دیوار و سقف خانه مشاهده شود باید آن را زدود چون‌که بد یمن است و برای اهل خانه فقر به دنبال دارد. همچنین در گذشته چند روز مانده به نوروز اهالی شاهرود کرسی را جمع می‌کردند و بر این عقیده بودند که در سال جدید نباید سیاهی (زغال) در اطاق باشد.
کاشتن سبزه
کاشتن دانه، غلات و حبوبات در چند روز پیش از آمدن نوروز و نگریستن به رویش دانه‌ها از آئین‌های کهن ایرانیان بوده است. سنت رویاندن سبزه در حال حاضر همچون گذشته در میان مردم وجود دارد و هر خانواده ده روز مانده به نوروز حبوباتی چون گندم، جو، عدس، ماش، نخود و سیر را درون بشقاب ریخته و سبز می‌کند.
برخی نیز تخم شاهی را بر روی کوزه‌های سفالی جهت سبز کردن می‌مالند.
بعضی‌ها نیز عقیده دارند که به تعداد افراد خانواده مشتی حبوب باید سبز کنند.
در شهر سمنان و دیگر نقاط، زنان کدبانو پیاز گل نرگس، سیر و سنبل را در میان کوزه‌های حفره‌دار می‌کارند تا هنگام سبز شدن گل‌ها از حفره‌ها بیرون آمده تا جلوه‌ای خاص به سفره نوروزی بدهد.
در بیارجمند، روستای دروار و حسن‌آباد دامغان زنان علاوه بر سبز کردن گندم و جو یک دسته علف سبز نیز هنگام تحویل سال بر روی سفره هفت‌سین قرار می‌دهند.
اهالی شهر شاهرود رشد بیشتر هر یک از دانه‌های کاشته شده گندم و جو را در گردش سال، مظهری از رشد خوب آن دانه در سال نو زراعی می‌پندارند.
اهالی مهدی‌شهر نیز سیر و گل نرگس سبز می‌کنند.
خانواده‌ها سبزه‌ها را تا سیزده نوروز سبز و شاداب نگاه داشته و در روز سیزده‌بدر، سبزه‌ها را از خانه بیرون برده و به دشت و صحرا و یا رودخانه می‌افکنند.
یکی از آداب استقبال از نوروز در استان سمنان نوروز خوانی است. این آئین که در گذشته رواج بیشتری داشته غالباً از نیمه دوم اسفندماه آغاز می‌شود.
نوروز خوانان به‌صورت فردی و یا در گروه‌های دو و سه نفره در محله‌های شهر و روستا گردش نموده و با خواندن ابیاتی فرارسیدن نوروز باستانی را نوید می‌دهند.
صد سلام و سی علیک صاحب‌خانه سلام‌علیک
سلام من بگیر علیک از جانب مُلا بیک
نوروز سلطان آمده گُل در گلستان آمده
مژده دهید به دوستان نوروز سلطان آمده
بهار آمد، بهار آمد خوش‌آمد علی با ذوالفقار آمد خوش‌آمد
در میان ابیات و اشعار نوروز خوانی مضامینی در ارتباط با مدح مولا علی (ع) و دیگر امامان وجود دارد.
مرسوم است که صاحب‌خانه اقلامی چون برنج، شیرینی، گردو و یا وجه نقد به نوروز خوانان هدیه داده و آنان نیز در مقابل برای سلامتی اهل خانه و برآورده شدن حاجات آنان دعا می‌کنند.
چهارشنبه‌سوری
در غروب آخرین چهارشنبه سال نوجوانان با افروختن چند تل آتش با شادی از روی آن پریده و می‌گویند: زردی من از تو سرخی تو از من غم، برو شادی بیا محنت برو روزی بیا نمد برو قالی بیا.
از دیگر آداب این شب، رسم فال‌گوش است که بنا بر آن برخی افراد حاجتمند با فال‌گوش ایستادن در محل گذر و یا محلی دیگر بر اساس شنیده‌های خود برآورده شدن حاجتشان را تعبیر می‌کنند.
رسم شال اندازی نیز در برخی از روستاهای گرمسار و منطقه کالپوش در این شب انجام می‌گیرد. برای این منظور جوانان شال خود را در خانه‌های اهل محل انداخته و به انتظار می‌نشینند صاحب هر خانه با دیدن شال مقداری میوه، شیرینی، نقل و دیگر تنقلات در میان شال نهاده و به صاحبش می‌دهد.
در دیگر نقاط جوانان با پوشاندن چهره خود و اجرای رسم قاشق زنی به در خانه‌ها رفته و با زدن مداوم قاشق به کاسه فلزی، صاحب‌خانه را از حضور خود جهت دریافت هدیه مطلع می‌سازند.
انجام بازی‌های محلی، شکستن کوزه به نشانه رفع بلا، پخت آش آخر چهارشنبه به نیت طلب حاجت و بخت‌گشائی و نیز تهیه سبزی‌پلو و یا خورشت سبزی برای شام از دیگر آداب این شب در نقاط مختلف استان است.
علفه (عرفه)
بزرگداشت و یادآوری مردگان در آخرین روزهای پایانی سال به‌ویژه در آخرین شب جمعه سال، از جمله آدابی است که در استان سمنان برگزار می‌شود.
دو روز مانده به اتمام سال را اهالی استان سمنان به نام علفه یا عرفه زنده‌ها و علفه یا عرفه مرده‌ها می‌دانند.
در عرفه مرده‌ها زنان برای خیرات اموات خود طعامی چون حلوا و نان‌روغنی می‌پزند.
در شاهرود، زنان نان گولاچ می‌پزند و بین مستمندان تقسیم می‌کنند. چراغ و شمع می‌افروزند و زیارت اهل قبور می‌خوانند. غروب همان روز برخی از اهالی به مسجد امام حسن (ع) رفته و به نیت اموات خود شمعی رو شن می‌کنند.
زنان شاهرودی با جمع‌کردن نوعی سبزی صحرائی برای شام، علفه شنگی پلو می‌پزند و قبل از صرف شام، یکی دو بشقاب به نیت اموات خود از آن را خیرات می‌کنند.
در منطقه خوارتوران و طرود و کالپوش، چاشم، مهدی‌شهر و شهمیرزاد بر اساس باوری بر روی بام خانه‌ها فانوس می‌گذارند. چراغ خانه را زودتر از معمول روشن می‌کنند و تا سپیده‌دم روز اول سال نو رو شن نگه می‌دارند.
در بین اهالی دامغان مرسوم است که مقداری از غذای شب عرفه را نگاه داشته و در روز عید از آن می‌خورند. اهالی شهر دامغان به غذائی که در شب عرفه می‌پزند در اصطلاح چلو عرفه می‌گویند
چیدن گیاهان صحرائی از جمله شنگ، گندمک و سلمه از دیگر آداب این روز است.
در شهر سرخه پخت غذایی متشکل از هفت نوع مواد غذائی و در برخی نقاط با سیزده نوع در شب علفه انجام می‌گیرد.
خرید لوازم و وسایل نوروزی
چند روز مانده به نوروز هر خانواده با توجه به وسع مالی خود وسایل و لوازم نو و جدیدی برای اهل خانه خریداری می‌کنند.
این وسایل شامل پوشاک و لوازم خانه است. در سال نو هر خانواده سعی می‌کند تعدادی از وسایل قدیمی خانه که فرسوده شده را دور ریخته و وسیله‌ای نو جایگزین آن کنند.
از جمله اساسی‌ترین و مهمترین وسایل شب عید، آجیل و مواد خوراکی است. نقل، آجیل، شیرینی، نان قندی، میوه، گوشت، سبزی، ماهی و دیگر تنقلات.
در گذشته در شاهرود تنقلاتی چون تخم خربزه، تخم هندوانه و تخم زردآلو در خانواده‌های اعیان‌نشین بیشتر دیده می‌شد. پس از خانه‌تکانی و فارغ شدن از آن زنان نان‌روغنی، گولاچ، سمنو و قطاب می‌پزند.
پخت سمنو
از دیگر آئین‌های نوروزی در این استان، پخت سمنو در روزهای پایانی سال است و آداب‌ورسوم مربوط به پخت سمنو در شهرهای سمنان و مهدی‌شهر به نسبت دیگر نقاط چشمگیرتر است.
کار تهیه سمنو غالباً با همیاری زنان فامیل و یا محله صورت می‌گیرد. مجلس روضه حضرت زهرا (س) و ذکر دعا و نیایش در هنگام پخت سمنو متداول بوده، بسیاری از خانواده‌ها بنا بر نذر خود همه‌ساله به پخت سمنو و تقسیم آن بین آشنایان و اهل محل مبادرت می‌ورزند.
انواع نان‌های نوروزی
ازجمله کارهایی که زنان در بیشتر نقاط شهری و روستایی استان با شادی و به نیت خیروبرکت انجام می‌دهند پختن چند نان محلی مخصوص ایام نوروز است.
نان زردو
آرد را خمیر کرده و به آن کمی روغن و زردچوبه و سیاه‌دانه می‌افزایند سپس خمیر را با وردنه به‌صورت نان لواش درمی‌آورند و می‌پزند.
این نان را در عصر روز عرفه مردگان بین مستمندان خیرات می‌کنند و به‌عنوان برکت مقداری از نان زردو را تا روز سیزده نوروز در خانه نگاه می‌دارند.
نان شیری
این نان به‌عنوان نان تشریفاتی در ایام نوروز مصرف می‌شود. برای پخت این نان به مقداری شیر، آرد، شکر و روغن نیاز است.
نان کاک
نان کاک یا قندی یک نان تشریفاتی است که در سفره هفت‌سین می‌گذارند. برای پخت این نان به مقداری آرد، شکر و روغن نیاز است خمیر آن را به‌صورت لوزی برش زده و می‌پزند.
گولاچ
گولاچ را در روز عرفه مردگان می‌پزند و عصر این روز به گورستان برده و بین مستمندان تقسیم می‌کنند. این نان را با روغن کنجد می‌پزند.
عیدانه (عیدونه)
یکی دیگر از آیین‌های نوروزی ارسال هدایا و عیدانه برای دختران نامزد دار و یا عقدی توسط خانواده داماد است.
برای این منظور تنی چند از زنان فامیل همراه با مجمع‌های حاوی کفش، لباس، روسری، چادر، کله‌قند، قطعه‌ای طلا و موارد این‌چنینی با شادی و سرور به خانه دختر رهسپار شده و هدایا را به آنان تقدیم می‌دارند. تهیه و ارسال عیدانه داماد نیز توسط مادر عروس انجام می‌شود.
تحویل سال
در لحظات پایانی سال مرسوم است که سفره هفت‌سین را در خانه گسترده و اقلام آن شامل سکه، سیب، سنجد، سماق، سبزه، سیر و سمنو را در میان سفره می‌نهند.
در بسیاری از نقاط، اهالی علاوه بر موارد نامبرده سفره نوروزی خود را با نهادن آیینه، قرآن، ظرف آب، نارنج، ماهی قرمز، شمع یا چراغ، نان محلی، انجیر خشک، نخود و کشمش، گردو و بادام، گلاب، تخم‌مرغ رنگی، میوه، حلوا، نمک و گُل مزین می‌کنند.
سفره نوروزی به‌صورت معمول در اتاق مهمانی گسترده شده و تا پایان تعطیلات برای پذیرایی از مهمانان مهیا است.
در برخی نقاط از جمله شاهرود عده‌ای از خادمان مساجد و تکایا اقدام به تهیه آب دعا در ساعت پایانی سال می‌کنند.
برای این منظور آیات قرآن، اسماءالله و ذکر هفت سلام (سلام قولا من رب الرحیم، سلام علی نوح فی العالمین، سلام علی موسی و هارون، سلام علی آل یاسین، سلام علی ابراهیم، سلام‌علیکم طبتم فادخلو ها خالدین، سلام‌علیکم طبتم بما صبرتم فنعم عقبی الدار) با مرکب زعفران بر روی سطح ظروف چینی تحریر شده و سپس در میان تشت آب فروبرده می‌شود.
در نخستین دقایق سال نو آب دعا به نیت تبرک و شفا، بین حاضران تقسیم می‌شود.
حضور پرشور اهالی در امامزاده‌ها، اماکن مذهبی و گلزار شهدا در هنگام تحویل سال نیز در کلیه نقاط استان مرسوم است.
پس از حلول سال نو افراد خانواده با یکدیگر دیده‌بوسی نموده و با دعای خیر برای همگان بهار طبیعت را جشن می‌گیرند.
پدر خانواده با گشودن قرآن مبلغی پول به هر یک از اعضای خانواده عیدی می‌دهد. این وجه را در اصطلاح دست لاف نیز می‌گویند.
در همین لحظات برخی خانواده‌ها ورود فرد خوش‌قدم تحت عنوان شگون یا شگیم را انتظار می‌کشند. این شخص که غالباً نوجوان و از سادات فامیل یا محله است همراه با سینی حاوی کوزه آب، سبزه، قرآن، نمک و مواردی ازاین‌دست در نخستین دقایق سال نو به‌عنوان نخستین شخص به خانه قدم نهاده و با تبریک فرارسیدن نوروز عیدی خود را از پدر خانواده دریافت می‌کند.
انتخاب شخص شگون که اهالی به قدم خیر و بابرکت او باور دارند بنا بر تجربه و یا استعانت از استخاره صورت می‌گیرد.
در بین دامداران و عشایر مرسوم است که شگون بره سفید کوچکی را به باور برکت دام و حشم با خود به خانه می‌آورد.
دیدوبازدید
دیدوبازدید از دوستان و آشنایان با گذشت دقایقی از تحویل سال آغاز شده و تا پایان تعطیلات نوروزی ادامه می‌یابد.
مرسوم است که در ابتدا کوچک‌ترها به دیدن بزرگان فامیل و طایفه رفته و سال نو را به ایشان تبریک می‌گویند.
در برخی نقاط دیدوبازدیدهای نوروزی توسط مردان و زنان به‌صورت جمعی و جداگانه انجام می‌شود. دیدار از علما، خانواده معظم شهدا و کسانی که به‌تازگی عزیزی را ا ز دست داده‌اند همواره در مدنظر اهالی قرار دارد.
دادن عیدی به کوچک‌ترها، زیارت اهل قبور، صله‌رحم و انجام بازی‌های محلی از دیگر آداب نوروزی در این استان است.
سیزده‌بدر
آخرین روز از تعطیلات نوروزی به تفرج در دامن طبیعت اختصاص دارد. این روز فرخنده را اعضای خانواده و فامیل در دامن کوه، صحرا و باغات سپری می‌کنند.
پخت انواع آش و غذاهای محلی از جمله سبزی‌پلو، ته‌چین، آش رشته، آش انار، انجام بازی‌های محلی و تاب‌سواری، خواندن ابیات و ترانه‌های محلی و نیز انداختن سبزه‌های نوروزی در آب روان از جمله آداب این روز به شمار می‌رود.
گره زدن سبزه به نیت حاجت طلبی و بخت‌گشائی از دیگر باورهای اهالی در این روز است.
گزارش از فاطمه قلی پور/پژوهشگر میراث فرهنگی
انتهای پیام/
R41366/P1377/S6,64,47,48,49,50,51,52,53,54,55,56,57,58,59,60,61,62,63,65,66,67,68,69,70,71,72,73,74,75,76,1188,1369,1381/CT6منبع: تسنیم
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۲۷۴۳۲۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»