به نقل از «فرهنگ نیوز»

نماز جمعه در عصر غیبت: نمازجمعه در مذاهب اسلامی(1)

تاریخ انتشار: ۱۱ فروردین ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۲۷۶۳۳۱۳

گروه آیین و اندیشه فرهنگ نیوز: نماز جمعه که یکی از وجوه معانی«ذکر» و «صلوه» در قرآن است، در واقع عبادت جمعی خداوند است. نماز جمعه ازهمان صدر اسلام مورد توجه حضرت رسول اکرم(ص) بوده و بعدها نیز در ادوار مختلف تاریخی تداوم یافت. از این منظر، نماز جمعه یکی از مهم ترین تربیون های است که اسلام در اختیار دولت اسلامی قرار داده تا در جهت انسجام امت اسلامی(وحدت)، آگاهی بخشی به جامعه، ترویج و تفسیر احکام اسلامی و نیز هدایت مردم به سوی رستگاری از آن استفاده شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نماز جمعه در مذاهب اهل سنت:

همه مسلمانان درباره نماز جمعه در عصر پیامبر اسلام(ص) و ائمه معصومین اجماع دارند، ولی در عصر غیبت، بین مذاهب اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. اهل­سنت در عصر غیبت، نماز جمعه را واجب می­دانند، چون اکثر مذاهب اسلامی شرط بودن امام معصوم و یا اذن سلطان را قبول ندارند. ولی در بین امامیه مسئله مورد اختلاف است. محور و مرکز اختلاف در فقه شیعه و بخصوص امامیه، لزوم وجود امام یا اذن امام در اقامه نماز جمعه است. نوشتار پیش روی، به موضوع نماز جمعه در بین مذاهب مختلف اهل سنت می پردازد و در یادداشت بعدی، این موضوع را در بین آرا و اندیشه فقهای اهل تشیع مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

نماز جمعه در مذهب مالکیه:

مالکی یا مالکیه، نام یکی از شاخه‌هایمذهب سُنّیاز دیناسلاماست. شاخه مالکی از مذاهب فقهی و پیرو ابوعبداللهمالک بن انسازپیشوایان چهارگانه اهل سنتوجماعت است. پیروان فقه مالکیه، اقامه نماز جمعه را بدون امام و سلطان صحیح می­شمارند و برای صحت وجوب نماز جمعه سلطان را شرط نمی­دانند. بر اساس نظری که از مالک در جواب مردم مغرب که پرسیده بودند، که والی نداریم، آمده: «یجمعون الجمعه ان لم یکن وال.»( المصادر درالفقهیة، ج4، ص730) یعنی اگر والی نباشد اقامه نماز جمعه توسط مردم انجام شود. مالکیه تاکید می کند که نماز جمعه بدون حضور سلطان و والی انجام می گیرد ولی بدون جماعت و خطبه صحیح نمی باشد: «و للجمعة شروط و هی لاتتم الا بها و هی المصر... و الامام و الخطبه و الجماعة و الوقف و الیوم... و تصح الجمعة بغیر سلطان، و لاقصح بغیر خطبة و لا بغیرٍ جماعة و لا بغیر امام».( لمصادر درالفقهیة، ج4، ص920).

از دیدگاه مالکیه، نماز جمعه از جمله فرائضی است که هیچ دلیلی و علتی نمی تواند مانع آن شود و به همین دلیل حتما باید صورت پذیرد.( المدونة الکبری، ج 1، ص233). فقهای مالکی بر این عقیده هستند که برای برگزاری نماز جمعه نیاز به امام است ولی نیاز به اذن سلطان نیست و اجماع فقهای مالکی بر این است که هیچ ضرورتی ندارد که امام جمعه والی باشد..( المصادر الفقهیة، ج4، ص1036) پس بر این اساس، در فقه مالکی، نماز جمعه منصب نیست، زیرا نماز جمعه فریضه­ای چون سایر فرائض است و دلیلی بر شرطیت اذن سلطان به اثبات نرسیده است.

نماز جمعه در مذهب شافعیه:

شافعینام یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت و جماعت از دیناسلاماست؛ و از مذاهب فقهی و پیرو ابوعبداللهمحمد ادریس شافعیو ازپیشوایان چهارگانه اهل سنتو جماعت است. وی با ادغام کردنمذاهبحنفیومالکیروشی نوین را بنا نهاد که ازحدیثدر آن بهره می‌جست. در خصوص نماز جمعه از بنیانگذار فقه شافعی یعنی امام شافعی فتوایی صادر شده که:« و الجمعة خلف کل امام صلاها من امیر و مأمور و متغلب علی بلدةٍ و غیر امیر، مجزئة»( الام،ج1،ص331)؛ نماز جمعه به امامت هر کسی که آن را اقامه کند، امیر باشد یا مأمور، به شهر مسلط باشد یا نه، مجزی است. ابراهیم­بن محمد شیرازی، از فقهای مذهب شافعی بر این عقیده است که نماز جمعه فریضه الهی است که همچون سایر عبادات و مشروط به اذن سلطان نیست.

وی در توضیح این مسئله به دوران خلافت سومین خلیفه یعنی عثمان اشاره می کند و می نویسد: «لما روی ان علیاً صلی العید و عثمان محصور» حضرت علی­بن ابیطالب(ع) در زمان محاصره عثمان، نماز عید را اقامه فرمودند. پس بر این اساس در مذهب شافعی نیز به مانند مالکیه، نماز جمعه منصبی نیست چرا این امر به مانند دیگر فرائض یک فریضه الهی است و نیاز به اذن سلطان ندارد.

نماز جمعه در مذهب حنابله:

حنبلینام یکی از شاخه‌های سنیاز دیناسلام و از مذاهب فقهی و از پیرو ابو عبدالرحماناحمد ابن حنبل ازائمه چهار گانه سنتو جماعت است.در بین مذاهب اهل سنت، مذهب حنبلی بیش از دیگران به سخت گیری بر پیروان خود معروف است. در این مذهب نیز به مانند شافعی و مالکی اذن سلطان را با صراحت نفی شده و گفته­اند «و لا یشترط الامام.»( المصادر الفقهیة، ج 6، ص 1839).وقت، جماعت، خطبه و مانند آن از شرائط صحت نماز جمعه است، ولی اذن امام جزو شرائط صحت شمرده نمی­شود.

نماز جمعه مذهب حنفیه:

حنفی یا حنفیه، نام یکی از شاخه‌هایمذاهب اهل سنتاز دیناسلاماست. وازمذاهب فقهیو پیروابوحنیفه نعمان بن ثابتازائمه چهارگانه اهل سنتاست. این مذهب در بین مذاهب چهارگانه اهل سنت بیشترین پیرو را دارد.سه مذهب فوق در مورد موضوع نماز جمعه به یکدیگر نزدیک بودند ولی حنفی ها اختلاف جدی با سه مذهب فوق دارند. چرا که از میان مذاهب اربعه مشهور اهل سنت تنها حنفیها صریحاً شرط بودن سلطان را برای اقامه نماز جمعه عنوان می­کنند.

ابوالحسن، احمدبن محمد قروی (362 ـ 428ق) رئیس حنفیها در عراق در کتاب معروف خود می نویسد: لاتصح الجمعة الا بمصر او فی مصلی و لاتجوز فی القری و لاتجوز اقامتها الا بالسلطان او من امره السلطان(دارالنفاس،ج3،ص12) نماز جمعه صحیح نیست مگر در مسجد یا مصلای شهر و اقامه نماز جمعه در روستاها و بدون امام یا بدون اذن امام هم جائز نیست.فقهای مذهب حنفی شروط مختلفی را برای برگزاری نماز جمعه بیان کرده اند که یکی از آنها سلطان است««المصر الجامع و السلطان و الخطبه و الجماعة و الوقت.»( المصادر الفقهیة، ج3، ص374) و در حقیقت بدون حضور سلطان نماز جمعه را جایز نمی دانند(المصادر الفقهیة، ج3، ص378) بر خلاف سه مذهب فوق اهل سنت، فقهای حنفی برای منصبی بودن نماز جمعه دو دلیل یکی نقلی و دیگر عقلی را دلیل اعتقاد خود بیان می کند.

الف) دلیل نقلی: در این منظر حدیثی را مطرح می سازند که مورد وثوق و اعتماد اهل سنت و اهل تشیع است که پیامبر اسلام فرمودند:ان الله تعالی فرض علیکم الجمعة فی مقامی هذا فی یومی هذا، فی شهری هذا، و فی سنتی هذه فمن ترکها فی حیاتی و بعد مماتی، استخفافاً بها وجحوداً علیها و تهاوناً بحقها و له امام عادل او جائر فلا جمع الله شمله و لا بارک له فی امره. طبق این حدیث، رسول خدا اگرچه هشدار داده و تارک نماز جمعه را با وعید خود از عقوبت الهی ترسانده ، اما عید را مشروط به صورتی می­داند که امام عادل یا جائر وجود داشته باشد.

ب) دلیل عقلی: در دلیل عقلی خود بیانی را از علاءالدین­بن مسعود کاشانی نقل می کنند که: اگر سلطان شرط نباشد، اقامه نماز منجر به فتنه و آشوب خواهد شد و جلوگیری از فتنه و آشوب لازم است و این جلوگیری و مبارزه با فتنه از راه سلطان ممکن است، زیرا سلطان قدرت دارد. یعنی ماهیت اصلی نماز جمعه ماهیتی سیاسی است و امام جمعه دارای قدرت قابل توجه اجتماعی است که بر تمامی مردم شهر مقدم می­شود. از این رو کسانی که متمایل به ریاست طلبی و قدرت طلبی هستند، برای تسخیر این قدرت و منبر مقدس با یکدیگر به مبارزه برمی­خیزند و این موجب شعله­ور شدن آتش فتنه و کشت و کشتار خواهد شد، اما اگر اختیار این منصب به امام المسلمین سپرده شود، تمامی این فتنه­ها خاموش خواهد شد. لذا یکی از وظائف حکومت برپا کردن امنیت در جامعه است. پس باید نماز جمعه را منصب دانست و از اختیارات حکومتی شمرد.

بنابراین، مذاهب مالکی، شافعی و حنبلی برای نماز جمعه سلطان یا اذن سلطان را لازم نمی­دانند و عمده دلیلشان این است که ما دلیل بر شرطیت نداریم. اما فقهای حنفی از قائلان شرطیت سلطان و اذن سلطان در نماز جمعه شده اند.

منبع: فرهنگ نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farhangnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرهنگ نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۲۷۶۳۳۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی: