به نقل از «خبرگزاری آریا»

Space X؛ کارخانه موشک‌سازي ايلان ماسک نابغه

تاریخ انتشار: ۲۹ بهمن ۱۳۹۶ | کد خبر: ۲۱۹۰۲۸۱۹/space_x_کارخانه_موشک_سازی_ایلان_ماسک_نابغه

خبرگزاري آريا - روزنامه سازندگي - کيوان فيض اللهي: بخشي از فيلم ابرقهرماني «مرد آهني 2» در کارخانه کمپاني SpaceX در کاليفرنيا فيلمبرداري شد و مديرعامل اش، ايلان ماسک (E.Musk)، نيز در صحنه اي از آن بازي کرد. در آن صحنه کاراکتر «توني استارک» با بازي رابرت داوني جونيور (R.Doweny,Jr) به ماسک - که در نقش خودش بازي مي کند - بابت ساخت موتورهاي مرلين موشک فالکن دست مريزاد مي گويد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

جان فاورو (J.Favereau) کارگردان «مرد آهني 2» در تاريخچه کوتاهي درباره اين پيشگام پروازهاي فضايي تجاري که در مجله تايم منتشر شد، نوشت: «رابرت داوني جونيور در خلق شخصيت توني استارک، نابغه ميليونر پشت ابرقهرمان مشهور داستان هاي Marvel Comics، از شخصيت حقيقي ماسک الهام گرفت.»
ماسک SpaceX را در سال 2002 تاسيس کرد، اما او را بيشتر به خاطر کمپاني اتومبيل سازي تسلاموتورز مي شناسند که صاحب و مديرعامل اش است. ماسک سرمايه اوليه ماجراجويي هايش را با مشارکت در تاسيس سيستم پرداخت آنلاين PayPal به دست آورد. شخصيت جذاب ماسک چنان در دل هوادارانش جا خوش کرده که او را توني استارک دنياي واقعي مي دانند. به گفته ماسک «هر چند لباسي از فولاد بر تن ندارم و پرواز نمي کنم؛ اما همه چيز جادويي است، به گمانم داريم موشک هاي غول آسايي مي سازيم.»
SpaceX در سال 2010 نخستين شرکتي بود که يک فضاپيماي ساخت بخش خصوصي را به مدار برد و به سلامت به زمين برگرداند. اين کمپاني اکنون تلاش مي کند نخستين کمپاني خصوصي باشد که يک کپسول فضايي تجاري را به ايستگاه فضايي بين المللي متصل مي کند. با اين حال ماسک اهداف بزرگ تري را دنبال مي کند: تبديل شدن به نخستين کارآفريني که يک فضانورد را در مدار قرار مي دهد. ماسک ايده هاي باورنکردني تري هم دارد. او معتقد است انسان براي بقا بايد به گونه اي چند سياره اي تبديل شود. او مي خواهد کلوني هاي انساني را در سياره سرخ برپا کند.
وقتي کمپاني SpaceX نخستين موشک «فالکن سنگين» (Falcon Heavy) را از همان سکويي پرتاب کرد که حدود چهار دهه پيش براي ماموريت هاي آپولوي ناسا به کار رفته بود، مدعي شد که اين قوي ترين موشک فعلي جهان است اما اين تمام آن چيزي نيست که SpaceX و مديرعاملش ايلان ماسک براي امسال تدارک ديده اند. خبرهاي بيشتري در راه است از جمله اعزام فضانورد به فضا با فضاپيماي سرنشين دار «دراگون» و تدارک براي آزمايش هاي احتمالي «موشک فالکن بزرگ» (BFR) در سال 2019.

پيش از آنها نگاهي بيندازيم به فالکن سنگين که کمپاني SpaceX در هفت سال گذشته نزديک به 500 ميليون دلار خرجش کرد تا به بازار پرتاب هاي فضايي سنگين براي ارسال ماهواره هاي بزرگ و فضاپيما به مدار زمين راه يابد. توان حمل بار اين موشک دو برابر نزديک ترين رقيبش (موشک دلتا IV سنگين کمپاني يونايتد لانچ آليس) است. آن هم با قيمتي پايين تر و سه تقويت کننده مرحله اول آن طوري طراحي شده که دوباره قابل استفاده هستند. ماسک در نشست خبري پس از پرتاب موفق گفت: «فالکن سنگين سطح جديدي از توان حمل بار را معرفي کرد، دو برابر هر موشک ديگري در جهان مي تواند بار حمل کند. اين موشک بي آن که نيازي به توقف داشته باشد مي تواند محموله ها را مستقيم به پلوتون و فراسوي آن ببرد.»
آينده فالکن سنگين
فالکن سنگين مي تواند محموله هايي تا 64 تن را در مدار قرار دهد. اين موشک در آزمايش، اتومبيل رودستر تسلاي ماسک را که محصول يکي ديگر از کمپاني هاي او است، از سکوي پرتاب مرکز فضايي کندي ناسا بلند کرد و به سفري در اعماق فضا به سوي کمربند سيارکي منظومه شمسي فرستاد. اين توانايي حمل به SpaceX اجازه مي دهد ماهواره هاي سنگين تر از اين اتومبيل را به مدار پايين زمين ببرد و به مدارهاي بالاتري دست يابد.

ماهواره هايي که در اين مدارهاي زمين ثابت (35 هزار کيلومتر بالاتر از خط استوا) قرار مي گيرند همگام با چرخش زمين حرکت مي کنند و موقعيت شان نسبت به زمين ثابت است. کمپاني SpaceX در تبليغاتش مي گويد هزينه هر پرتاب فالکن سنگين 90 ميليون دلار است. نزديک ترين رقيبش، موشک دلتا IV سنگين، 32 تن ظرفيت حمل بار دارد و هزينه هر پرتابش بين 300 تا 500 ميليون دلار است. ماسک به خبرنگاران گفته بود اگر پرتاب آزمايشي فالکن سنگين موفق باشد، کمپاني اش ظرف 3 تا 6 ماه آينده مي تواند براي پرتاب بعدي آماده شود.
پرتاب البته موفق بود، اما دو اتفاق خارج از برنامه نيز رخ داد: يکي از سه تقويت کننده مرحله اول که قرار بود روي سکوي يک کشتي بي سرنشين فرود بيايد خطا رفت و در اقيانوس اطلس متلاشي شد؛ احتراق نهايي موتور مرحله دوم موشک نيز قوي تر از حد انتظار بود و باعث شد محموله منحصر به فرد اين پرتاب (اتومبيل شخصي ماسک و مانکني به نام «مرد ستاره اي» که پشت فرمانش نشسته بود) به جاي آن که مطابق برنامه ريزي اوليه در مدار مريخ قرار بگيرد به مداري برود که تا کمربند سيارکي منظومه شمسي امتداد مي يابد.
انتظار مي رود فالکن سنگين در سال 2018 دو ماموريت ديگر نيز انجام دهد. پرتاب ماهواره مخابراتي حجيم و سنگين عرب ست 68؛ و برنامه آزمايش فضايي 2 براي نيروي هوايي ايالات متحده که همراه با آن بادبان خورشيدي انجمن سياره اي موسوم به LightSail2 نيز پرتاب خواهد شد.
علاوه بر اين دو پرواز ديگر براي ماموريت هاي آينده فالکن سنگين در نظر گرفته شده تا ماهواره هايي را براي شرکت هاي اينمارست و وياست پرتاب کند. بنابراين ماسک اميدوار است تعداد پروازهاي آينده فالکن سنگين به حدي برسد که اين موشک بتواند گواهي پرتاب ماهواره هاي سنگين ماموريت هاي امنيت ملي براي ارتش ايالات متحده را دريافت کند.
کمپاني SpaceX نخستين ماموريت فالکن 9 را در سال 2017 براي ارتش آمريکا انجام داد. به گفته ماسک «ما چند مشتري تجاري براي فالکن سنگين داريم. واقعا فکر مي کنم گرفتن ماموريت هاي امنيت ملي موضوع دست و پاگيري باشد.»
پرواز اژدها
همان طور که پيش تر اشاره شد، فالکن سنگين پايان ماجراهاي فضايي SpaceX و ماسک در سال 2018 نيست. اين کمپاني در نظر دارد تا پايان امسال با موشک فالکن 9 و فضاپيماي سرنشين دار اژدها فضانورد اعزام کند. اين کمپاني سال هاست که ماموريت هاي بي سرنشين ارسال محموله به ايستگاه فضايي بين المللي را براي ناسا انجام مي دهد. با اين حال ناسا در سال 2014 دو کمپاني ديگر را براي ماموريت هاي اعزام فضانوردان آمريکايي به ايستگاه انتخاب کرد: کمپاني Hawthome در کاليفرنيا و بوئينگ که قرار است فضانوردان را به کپسول خدمه استارلاينز و موشک هاي اطلس 7 اعزام کند.

به گفته ماسک «ما در زمينه کپسول خدمه اژدها پيشرفت هاي بزرگي کرديم.» او در ادامه افزود در هر پرتاب SpaceX اطمينان از ماموريت نخستين اولويت کمپاني است و پس از آن تا همين اواخر اولويت دوم فالکن سنگين بود اما از يک ماه پيش اين اولويت دوم به برنامه سرنشين دار اژدها تغيير کرده است. به گفته او «آرزوي ما اين است که پايان سال ميلادي جاري خدمه ايستگاه را در مدار قرار دهيم. فکر مي کنم سخت افزار مورد نياز تا آن موقع آماده شود. آن لباس فضايي که بر تن «مرد ستاره اي» (مانکن داخل اتومبيل) بود همان است که فضانوردان در اژدها خواهند پوشيد.»
ابرموشک BFR
و سرانجام موشک فالکن بزرگ (BFR) که ماسک مي خواهد از آن براي برپايي کلوني انساني در مريخ استفاده کند. روي کاغذ موشک فالکن بزرگ کمپاني SpaceX شبيه ابرموشکي است که ختم همه ابرموشک ها خواهد بود.

اين سيستم پرتاب که يک فضاپيماي غول پيکر روي آن قرار دارد کاملا قابل استفاده مجدد است و تقويت کننده بزرگ آن هم به 31 موتور رپتور مجهز است. نيروي پيشران هر موتور رپتور در خلأ به 1900 کيلونيوتن مي رسد (موشک فالکن سنگين در آزمايش هفته گذشته از 27 موتور مرلين استفاده کرد که نيروي پيشران آن 690 کيلونيوتن است). ارتفاع مجموع موشک BFR و فضاپيماي روي آن به 106 متر مي رسد و قابليت حمل 150 تن بار به مدار پايين زمين را دارد.
اين موشک حتي از موشک ساترن V ناسا که در برنامه آپولو به کار رفت قوي تر است. حداکثر ظرفيت حمل بار ساترن V 122 تن به مدار پايين زمين بود. به گفته ماسک «هرچند فالکن سنگين قوي ترين موشک عملياتي کنوني است؛ اما توانش نصف ساترن V هم نيست.»
ماسک در کنگره بين المللي فضانوردي سال گذشته در استراليا در توصيف اين سيستم گفت: «هر فضاپيماي سوار شده روي موشک BFR مي تواند تا 100 مسافر حمل کند و از خود فضاپيما - بدون تقويت کننده ها - مي توان براي سفرهاي نقطه به نقطه بسيار سريع در زمين استفاده کرد.»
او هفته گذشته اعلام کرد کار پروژه سيستم BFR که نخستين بار در سال 2016 از آن رونمايي شد، به خوبي پيش رفته است و کمپاني SpaceX ديگر برنامه اي براي استفاده از موشک فالکن سنگين براي اعزام فضانوردان به ماموريت هاي اعماق فضا نخواهد داشت.
در واقع ماسک سال گذشته گفته بود که اين کمپاني با استفاده از کپسول اژدها و موشک فالکن سنگين دو مسافر را به سفر دور ماه اعزام خواهد کرد، صفر جذابي که احتمالا تا پايان 2018 رخ مي دهد. اما اکنون احتمالا SpaceX موشک فالکن سنگين را براي جابجايي مسافر تاييد نمي کند و اين ماموريت به سيستم BFR سپرده خواهد شد. به گفته ماسک «به زبان ساده BFR گزينه بهتري است.» او درباره فضاپيمايي که روي BFR سوار مي شود، گفت: «اگر مخزن هايش را پر کنيم، اين سفينه به تنهايي و بدون تقويت کننده مي تواند با احتراق تک مرحله اي به مدار برسد.»
اين فضاپيماي جديد احتمالا براي چند پرواز نمايشي کوتاه در سال 2019 آماده خواهد شد، پروازهاي کوتاهي شبيه به آزمايش هاي انجام شده روي موشک گراسهاپر که در نهايت منجر به خلق تقويت کننده هاي تک مرحله اي فالکن 9 شد که قابليت استفاده مجدد دارند و به تکيه گاه اصلي پرتاب هاي کنوني SpaceX تبديل شده اند.
با اين که کمپاني SpaceX مي تواند پروازهاي آزمايشي و کوتاه فضاپيماي BFR را در دريا و بين دو سکوي فرود شناور بي سرنشين انجام دهد، اما به احتمال فراوان اين آزمايش ها در سکوي پرتاب جديد کمپاني در تگزاس انجام خواهد شد. به گفته ماسک «احتمالا آزمايش ها در محل جديدمان انجام مي شود و اگر منفجر شود، آنجا يک عالم زمين داريم.» او در ادامه افزود: «اگر پروازهاي آزمايشي BFR موفق باشند، کمپاني SpaceX مجموعه پروازهاي پيچيده تري را براي اثبات توانايي اين سيستم ترتيب خواهد داد. فکر مي کنم منطقي باشد که نخستين پروازهاي آزمايشي مان را طي سه يا چهار سال انجام دهيم. پس از آن مرحله سيستم BFR به مدار پايين زمين فرستاده مي شود.»
با اين اوصاف SpaceX سال مهم و احتمالا سال هاي مهم تري در پيش دارد و همه اينها در حالي رخ مي دهد که اين کمپاني به پرتاب عادي ماهواره هاي متوسط و ارسال محموله هاي کوچک تر ناسا به ايستگاه فضايي بين المللي با موشک فالکن 9 ادامه خواهد داد. نمايش فالکن سنگين سومين پرتاب کمپاني در سال 2018 بود و پيش از آن در ژانويه امسال فالکن 9 دو ماموريت انجام داد: پرتاب محموله اسرارآميز Zuma براي دولت ايالات متحده و ماهواره مخابراتي GovSat-1. ماموريت بعدي امسال هم با فالکن 9 خواهد بود که از پايگاه وندنبرگ نيروي هوايي آمريکا پرتاب مي شود و ماهواره Paz را براي شرکت اسپانيايي Hisdesat حمل خواهد کرد. اين ماموريت براي هفته آينده (17 فوريه) برنامه ريزي شده است. پس از آن هم در 22 فوريه باز هم موشک فالکن 9 ماهواره ديگري از همين شرکت مخابراتي را حمل خواهد کرد.
نابغه بازيگوش
وقتي ايلان ماسک نتوانست با قيمت دلخواهش موشک بخرد، کمپاني موشک سازي خودش را تاسيس کرد
کمي طول مي کشد مغز تحليل اش کند. تصوير خيره کننده ناهمخوان و به شکلي ديوانه وار غيرعادي است؛ اتومبيلي شناور در فضا. آن که پشت فرمان است لباس فضايي بر تن دارد و کمربند ايمني را هم بسته است. سياره زمين در پس زمينه تصوير تاب مي خورد. هيچ يک از المان هاي تصوير با هم جور در نمي آيند.

به دستکاري هاي ناشيانه با فوتوشاپ بيشتر شباهت دارد؛ اما واقعي است؛ اين عکس حاصل بازيگوشي و نبوغي است که در يک نفر جمع شده؛ ايلان ماسک! حتي خود ماسک، صحنه گردان اين نمايش هم از اين که شيرين کاري متهورانه اش جواب داد شگفت زده شد و توئيت کرد: «ظاهرا يک اتومبيل در مداري به دور زمين است.»
برنامه او براي اين رودستر 100 هزار دلاري تسلا که روي داشبردش حک شده «وحشت نکن» و از بلندگوهايش ترانه اي از ديويد بويي پخش مي شود، اين است به سوي کمربند سيارکي منظومه شمسي برود. روي تخته مدار اين اتومبيل هم يادداشتي براي بيگانگان حک شده است: «ساخت زمين به دست انسان ها». اما چطور شد که کار به اينجا کشيد؟ اينکه يک فضانورد مانکن سوار بر اتومبيل الکتريکي در آسمان ها چرخ بزند.
سال 2001 بود که ماسک ايده «جان پناه مريخ» را مطرح کرد، پروژه اي براي برپايي يک گلخانه آزمايشي کوچک و پرورش گياهان در مريخ. او که براي جلب توجه عمومي به اکتشافات فضايي و کمک به افزايش بودجه ناسا سخنراني مين کرد درباره اين ايده گفت: «اين دورترين مسافتي خواهد بود که حيات تاکنون طي کرده است.»
ماسک تلاش کرد از روسيه موشک هاي ارزان قيمت بخرد اما قيمت مناسبي در کار نبود و دست خالي از روسيه برگشت. در راه بازگشت به آمريکا به اين فکر افتاد يک کمپاني تاسيس کند که بتواند موشک هاي مورد نيازش را با قيمت مناسب توليد کند.
ماسک حساب کرد هزينه مواد خام لازم براي ساخت يک موشک در واقع تنها سه درصد قيمت فروش آن است. در نهايت به لطف تکنيک ادغام عمودي، توليد داخلي 85 درصد سخت افزار پرتاب و رويکرد ماژولي برگرفته از مهندسي نرم افزار، کمپاني تازه تاسيس SpaceX توانست قيمت تمام شده را در حالي به يک دهم کاهش دهد که حاشيه سودي 70 درصدي را حفظ کند. کمپاني به سرعت رشد کرد و تعداد کارمندانش از 160 نفر در 2005 به 1100 نفر در 2010 و نزديک به 6000 نفر در آوريل 2017 رسيد. تا پايان سال 2012 کمپاني SpaceX بيش از 40 پرتاب انجام داد که درآمدش از آن نزديک به 4 ميليارد دلار بود.
هم شرکت هاي تجاري و هم سازمان هاي دولتي در فهرست مشتريان کمپاني به چشم مي خورند که در بسياري از آن قراردادها حتي پيش پرداخت هم داده بودند. SpaceX براي پروازهاي برنامه ريزي شده کمپاني در سال 2013 حدود 50 قرارداد امضا کرد که دو سوم مشتريانش شرکت هاي تجاري بودند.
در همان سال رسانه هاي حوزه فضا از اين کمپاني نوظهور به عنوان پديده بازار پرتاب ماهواره هاي تجاري و مخابراتي ياد کردند. SpaceX که در واقع محصول ايده بلندپروازانه ماسک براي تاسيس کلوني انساني در مريخ است به حدي در سال هاي اخير رشد کرد که اکنون به يکي از مهم ترين شرکاي ناسا در برنامه هاي آينده اکتشاف فضا تبديل شده است.
خصوصي، ارزان و سريع
با کمک شرکت هاي فضايي خصوصي مسير دشوار ناسا براي فرستادن انسان به مريخ هموارتر مي شود
اواسط سال ميلادي گذشته کمپاني هاي فضايي تجاري از قانون گذاران آمريکايي خواستند که مشارکت هاي موفق ناسا با بخش خصوصي را براي برنامه هاي آينده سفر به ايستگاه فضايي و ماموريت هاي سرنشين دار به مريخ تمديد کند. پيش از اين نيز ناسا با 6 شرکت خصوصي براي ساخت نمونه هاي اوليه زيستگاه هايي همکاري کرده بود که قرار است به کپسول چند ميليارد دلاري اوريون و موشک سيستم پرتاب فضايي جديد ناسا متصل شوند.

اين همان سيستمي است که ناسا مي خواهد از آن براي اعزام فضانوردان به مريخ در دهه 2030 استفاده کند. تيم هيوز (T.Hughes) نايب رئيس کمپاني SpaceX، معتقد است سرمايه گذاري ماليات دهندگان در اين کمپاني هاي خصوصي مي تواند به روند توسعه اين برنامه سرعت ببخشد و هزينه هاي آن را کاهش دهد. به گفته او SpaceX تمايل دارد در توسعه برخي تکنولوژي ها با ناسا مشارکت کند، از جمله ماموريت هاي محموله سنگين به مريخ، سيستم هاي مخابراتي اعماق فضا و اجراي ماموريت بلند شدن و فرود عمودي روي ماه.»
همکاري هايي از اين دست تاکنون نتايج اميدوار کننده اي داشته اند و شايد مهم ترين نمونه آن برنامه COTS (خدمات تجاري حمل و نقل مداري) ناسا باشد که توانست علاوه بر ميليون ها دلار سرمايه گذاري تجاري از ماليات دهندگان آمريکايي هم 800 ميليون دلار سرمايه جذب کند. اين برنامه که با هدف ساخت دو وسيله پرتاب در کلاس متوسط و دو کپسول باري آغاز شد، در مقايسه با برنامه هاي پيشين ناسا براي ساخت سيستم هاي فضايي هزينه به مراتب پايين تري داشت و روند اجراي آن نيز سريع تر بود.
دو شرکت ناسا در برنامه COTS - کمپاني هاي SpaceX و Orbital ATK - اکنون نخستين قراردادهاي جداگانه خدمات پرتاب به طور مرتب محموله هاي ناسا را به ايستگاه فضايي بين المللي حمل مي کنند. کمپاني سومي هم در راه است که تا سال 2019 به اين ناوگان حمل و نقل فضايي خواهد پيوست. با توجه به موفقيت اين الگو، ناسا در برنامه ديگري مشابه با COTS سرمايه گذاري مي کند که با مشارکت SpaceX و بوئينگ براي ساخت سيستم حمل فضانورد اجرا خواهد شد.
بر اساس برنامه COTS ناسا تنها زماني به شرکايش پول پرداخت مي کند که آنها به نقاط عطف تکنيکي از پيش مشخص شده اي دست يابند. در واقع ناسا براي شرکايش اهداف را تعيين مي کند؛ اما نحوه رسيدن به آنها را ديکته نمي کند. به گفته هيوز «اين شيوه باعث تشويق افکار نو و خلاقيت در حل مسئله مي شود. وجود چنين رقابتي براي موفقيت برنامه هايي مانند COTS ضروري است.»
بسياري از فعالان بخش خصوصي صنايع فضايي معتقدند پس از خارج شدن ايستگاه فضايي بين المللي از مدار، اين نوع مشارکت هاي دولتي - خصوصي مي تواند در تاسيس يک پايگاه پژوهشي مدارگرد به کار گرفته شود. وقتي ماموريت ايستگاه فضايي در سال 2024 يا پس از آن به پايان برسد، ايالات متحده بايد اين آمادگي را داشته باشد که از وقفه احتمالي در روند اعزام فضانورد به مدار پايين زمين جلوگيري کند؛ اتفاقي که با بازنشستگي ناوگان شاتل ها در 2011 رخ داد و باعث شد آمريکا دست کم تا سال 2019 که ناسا اميدوار است بتواند از سيستم هاي بوئينگ و SpaceX استفاده کند، براي اعزام فضانوردان به ايستگاه به روسيه متکي شود.
به گفته رابرت کابانا (R.Cabana)، مدير مرکز فضايي کندي، «تثبيت عمليات هاي تجاري شرکت هاي خصوصي در مدار پايين زمين تا پيش از خاتمه ماموريت ايستگاه فضايي بين المللي بسيار حياتي است. همين حالا اين ايستگاه مقصد بسيار مهمي براي شرکاي تجاري ما است.»

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۹۰۲۸۱۹/space_x_کارخانه_موشک_سازی_ایلان_ماسک_نابغه را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی: