به نقل از «خبرگزاری آریا»

محمد حسن گنجي؛ پدر علم جغرافياي ايران

تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۲۶۶۶۰۳۸۳

خبرگزاري آريا - وبسايت همشهري آنلاين: محمد حسن گنجي در سال 1291 در شهرستان بيرجند به دنيا آمد.

پدر وي، ابوتراب مدتها نايب الحکومه شهر قاين بود. ‎افراد خانواده وي در خدمت امراي قاينات (بيرجند) يعني ‏خاندان علم بودند.




پدرش به‎ ‎کشاورزي و دامپروري اشتغال داشت. وي سه برادر و دو خواهر داشت که چهار نفر‎ ‎آنها در مدارس محلي بيرجند به تدريس اشتغال‎ ‎داشتند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وي تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در زادگاه خود گذراند و پس از آن براي ادامه تحصيل به تهران مهاجرت کرد. در تهران به دارالمعلمين عالي رفت و در‎ ‎رشته تاريخ و جغرافيا تحصيل کرد و به درجه کارشناسي ‏نائل آمد.

سپس در حدود سال 1312 به‎ ‎عنوان دانشجوي برگزيده به اروپا اعزام شد و در دانشگاه ويکتوريا منچستر انگلستان به تحصيل ادامه داد و در سال 1317، ليسانس تخصصي خود را در جغرافيا اخذ کرد.

در سال دوم ماندن درانگلستان بود که پس از يک‎ ‎‏‌سال مطالعه و بررسي رشته‌هاي گوناگون، ‏تصميم خود را گرفت که در زمينه جغرافيا‎ ‎کار کند و از آن زمان تاريخ براي او در درجهٔ دوم اهميت ‏قرارگرفت.

گنجي در آن سال در‎ ‎گروه تخصصي جغرافيا در دانشگاه منچستر نام‌نويسي کرد و پس از چهارسال ‏توانست ليسانس‎ ‎تخصصي و ممتاز در جغرافيا‎ ‎را به دست آورد که برابر کارشناسي‌ارشد به‎ ‎شمار مي‌آيد.

وي دليل گرايش خود را به جغرافيا و به ويژه هواشناسي، دو رويداد‎ ‎خشکسالي و سيلي مي‌داند که ‏در روزگار کودکي و نوجواني در زادگاهش رخ داد و باعث‎ ‎آسيب زيادي به روستاييان شده بود.

وي در سال 1331 مجددا با استفاده از بورس تحصيلي عازم آمريکا شد و مدرک دکتري خود را در رشته جغرافيا، از دانشگاه کلارک دريافت کرد. پايان نامه دکتر گنجي درباره آب و هواي ايران به زبان انگليسي به چاپ رسيده‌است.




دکتر گنجي از سال 1317 تا 1354 در دانشگاه تهران به تدريس اشتغال داشت و به اولين شخصي که جغرافياي نوين را وارد برنامه‌هاي دانشگاهي کرده‌است، شناخته مي‌شود. وي با درجه استادي در سال 1358 بازنشسته شد.

وي مراحل دانشگاهي را از دبيري تا معاونت دانشگاه طي کرده و در سال 1354 با اخذ درجه استادي ممتاز بازنشسته شده‌است.

وي از سال 1335 تا 1347 مديريت اداره کل هواشناسي را عهده‌دار بود و به عنوان بينانگذار سازمان هواشناسي ايران نيز شناخته مي‌شود.

دکتر گنجي همچنين از ارديبهشت سال 1342 تا‏‎ ‎مهرماه ‏‏1347 معاونت پارلماني وزارت راه و در زمان رياست پروفسور رضا از‎ ‎سال 1347 به مدت ‏يک سال پست معاونت اداري و مالي دانشگاه تهران را عهده‌دار بود.

پس از چندي مشاور دانشگاه و از خردادماه 1353 عهده‌دار رياست‏‎ ‎دانشکده ادبيات و علوم انساني شد و تا پايان خدمت 37 ساله ‏دانشگاهي خود در اين‎ ‎سمت باقي ماند.

وي در دهه 40 شمسي رياست منطقه آسيا را در سازمان هواشناسي عهده‌دار بود و از همان سال رابطه خود را با همان سازمان حفظ کرد. از دکتر گنجي چندين کتاب از جمله اطلس اقليمي ايران و بيشتر از 100 مقاله به زبان‌هاي فارسي و انگليسي منتشر شده است.

وي علاوه بر مديريت گروه جغرافيا، ‏رياست دانشکده ادبيات و علوم انساني و معاونت‎ ‎دانشگاه تهران، پيش از انقلاب اسلامي، رياست اداره کل هواشناسي ايران و رياست هواشناسي‎ ‎منطقه آسيا را نيز بر عهده داشته است‎.

دکتر ‏گنجي از سال 1364 با مرکز دايره المعارف بزرگ اسلامي، همکاري کرد و از سال 1370 به عنوان مشاور رئيس دانشکده علوم زمين با دانشگاه شهيد بهشتي همکاري‏‎ ‎داشته است.

استاد گنجي در زمان جنگ در ستاد بسيج مسئوليت بررسي و ارزيابي نقشه جبهه‌هاي جنگ را بر عهده داشت. علاوه بر اين از سال 1368 تا 1372 مشاور رئيس سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح‎ بود و از سال 1373 نيز با سمت مشاور دانشکده علوم زمين‏‎ ‎دانشگاه شهيد بهشتي در طراحي و ‏اجراي برنامه‌ها مشارکت داشته‌است.

همچنين از سال‎ 1365 ‎عضويت بخش جغرافيايي سازمان مطالعه و ‏تدوين کتب دانشگاهي (سمت) را دارا بوده‎ ‎و با بيشتر دانشگاه‌هاي تهران بويژه دانشگاه تربيت مدرس ‏در دوره‌هاي دکتري‎ ‎جغرافيا تدريس همکاري داشته‌است. وي همچنين عضويت کميته رهبري اطلس اقليمي ‏ايران را‎ ‎در سازمان هواشناسي برعهده داشت.

وي همچنين عضو دائم‌العمري انجمن جغرافيايي انگلستان و اولين رئيس انجمن جغرافيدانان آسيا و يکي از 15 جغرافيدانان برتر جهان بوده است.




دکتر گنجني که به پدر علم جغرافياي ايران شهرت دارد، در سال 2001 از سوي سازمان جهاني هواشناسي به عنوان دانشمند برتر جهان و دانشمند سال هواشناسي معرفي شده است.

وي در بيست و نهمين کنگره ‏اتحاديه بين‌المللي جغرافيايي در کره‎ ‎جنوبي در سال 2000 ميلادي به عنوان يکي از 15 جغرافيدان ‏برجسته جهان شناخته شد و‎ ‎سازمان هواشناسي جهاني، جايزه علمي سال 2001 خود را به وي اعطا ‏کرد.

پدر علم جغرافياي ايران داراي 130 اثر برجسته علمي و تخصصي به زبان‌هاي فارسي و انگليسي و تربيت کننده 11 نسل استاد عالي در حوزه جغرافيا است.

ايشان‎ ‎همچنين داراي نشان درجه سه در خدمات دولتي را دريافت کرده‌است. دکتر گنجي از اوايل‎ ‎انقلاب ‏تا قبل از مرگ بيش از 63 لوح تقدير از مراکز آثار و مفاخر علمي، چهره‌هاي‏‎ ‎ماندگار، انجمن‌هاي علمي ‏جغرافيايي و دانشگاه‌ها دريافت کرده‌است.

پروفسور محمدحسن گنجي پدر جغرافياي نوين ايران در سال 1391 در سن 100 سالگي درگذشت.

برخي از مربيان و استادان‎ ‎دکتر گنجي عبارتند از: ميرزا احمد نراقي، شيخ ‏احمد سليماني‎ ‎نراقي، کلنل علينقي وزيري، مفيدالملک، سيدرضي حسين (ناظم هندي)، عباس اقبال‏‎ ‎آشتياني، ‏ماژور مسعودخان کيهان، بديع‌الزمان فروزانفر، سيدمحمدکاظم عصار، دکتر‎ صادق رضازاده شفق، ‏عبدالحسين شيباني وحيدالملک، دکتر عيسا صديق، دکتر اسدالله‎ ‎بيژن و‎...

برخي از مشاغل دکتر محمد حسن گنجي:

عضو مادام العمر انجمن جغرافيائي انگلستان عضو سابق انجمن سلطنتي مردم‎ ‎شناسي انگلستان و ايرلند عضو شوراي عالي آمار عضو هيأت تحريريه دائره المعارف‎ ‎بريتانيا عضو افتخاري انجمن ‏آمريکايي پيشرفت علوم عضو شوراي عالي مردم شناسي‎ عضو انجمن جغرافيائي کشورهاي آسيا و ‏آفريقا عضو کميته ملي آبشناسي (يونسکو‎) عضو هيأت مميزه دانشگاه تهران عضو کميسيون ‏بورسهاي دانشگاهي عضو کميسيون‎ ‎همکاري فرهنگي ايران و فرانسه (دانشگاهي) عضو کميته ‏جغرافيائي فرهنگستان ايران‎ عضو شوراي عالي جغرافيائي وابسته به سازمان جغرافيائي کشور عضو کميته‎ ‎برنامه ريزي وزارت آموزش و پرورش عضو هيأت امناي مدرسه عالي بازرگاني رشت عضو هيأت امناي مدرسه عالي فني تهران ‎عضو ‏اتحاديه انحمن‌هاي علمي رئيس اولين کنگره جغرافيدانان ايران 1352 عضو‎ ‎شوراي دانشگاه ‏تهران اولين رئيس انجمن جغرافيدانان ايران 1353 تا ‏‎ 1357
برخي از آثار دکتر محمد حسن گنجي:

جنگ و جغرافيا يا روابط دول بزرگ در اقيانوسيه. تهران، بنگاه پروين،1321 بشر چيست. ترجمه از آثار مارک توابن. تهران چاپ سوم، بنگاه افشاري،1351 جغرافيا سال پنجم ابتدايي(با همکاري جسين خليلي‌فر). تهران، بنياد فرانکلين،1337 جغرافيا ششم ابتدايي با همکاري حسين خليلي‌فر. تهران، بنياد فرانکلين،1337 آمار بارندگي ايران. تهران، مرکز تحقيقات علمي مناطق خشک دانشگاه تهران، 1338 کتاب‌هاي جغرافياي دبيرستان از سال اول تا سال ششم(با همکاري گروه‌ مؤلفان). دهه‌ي 1340 فهرست مقاله‌هاي جغرافيايي(با همکاري جواد صفي‌نژاد). تهران، دانشکده‌ي ادبيات دانشگاه تهران،1341 جغرافياي ايران(چهار فصل در جلد اول ايرانشهر). تهران، نشريه شماره‌ي 22 کميسيون ملي يونسکو،1342 اطلس اقليمي ايران. تهران، مؤسسه جغرافياي دانشگاه تهران، 1346 مجموعه‌ي 33 مقاله‌ي جغرافيايي. تهران،بنياد جغرافيايي و کارتوگرافي سحاب،1353 جغرافيا در ايران از دارالفنون تا انقلاب اسلامي. مشهد، آستان قدس رضوي، 1367 تاريخچه‌ي جغرافيا در تمدن اسلامي. تهران، بنياد دائره المعارف اسلامي، 1368 نامه‌هايي از قهستان(ترجمه و تعليق). مشهد، مرکز خراسان‌شناسي، 1379

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۶۶۰۳۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی: