ارکان چندگانه و دیدگاه‌های بدیع در فقه رهبر معظم انقلاب
تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۶۷۳۵۴۲
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد حوزه علمیه با بیان اینکه فقه‌الحدیث مقام معظم رهبری پویا و فعال است، گفت: وقتی انسان دروس خارج مقام معظم رهبری در بحث غنا» را مطالعه می‌کند احساس می‌کند که رویکردها و دیدگاه‌های بدیع و دقیقی در آن وجود دارد که برای حوزویان قابل پیگیری و آموزش است.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله احمد مبلغی، شامگاه یکشنبه، 17 آذرماه، در نشست علمی «روش‌شناسی اجتهادی رهبر معظم انقلاب در کتاب «غنا» که در مؤسسه آموزش عالی فقه و علوم اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه ابتدا باید تعریفی از روش فقهی داشته باشیم، گفت: روش فقهی، چارچوب دادن و مؤثر قراردادن عمل استنباط و ارکان آن از رهگذر ایجاد و اتخاذ نگاه‌ها، رویکردها و زاویه‌های دید ویژه از یکطرف و تکیه بر معلومات، اقوال و قرائن خاص از طرف دیگر و به کارگیری تکنیک‌های مؤثر میان مصادر و چگونگی تنظیم و حرکت در استنباط و چینش اجزای آن از طرف سوم است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی با بیان اینکه چهار جنس کار برای استنباط روشمند و یا ارکان العملیة الاستنباط لازم است، افزود: اول، زاویه دید و رویکردها و انگاره‌ها، مثلاً فقیهی زاویه دید اجتماعی و دیگری اخلاقی و یا تمدنی دارد و برخی فاقد این رویکردها هستند؛ دوم معلومات، اقوال و قرائن ویژه؛ سوم تکنیک‌هایی است که کارویژه آن استنطاق نص و هماهنگی ویژه میان مصادر است و چهارم تنظیم و تبویب معلومات استنباط و به خروجی تبدیل کردن آن است.
مبلغی با بیان اینکه مقام معظم رهبری فقیه مغتنمی برای حوزه هستند، به مسائلی چون فقه‌النص و فقه‌الموضوع به عنوان امور لازم برای استنباط اشاره و به تبیین هرکدام از آن ها پرداخت و اضافه کرد: فقه‌النص، رکن در عمل استنباط است که با روش متفاوت است؛ یعنی فقه‌النص میزبان روش است.
وی با بیان اینکه بحث فقه‌الموضوع روش فقیهانه برای شناخت موضوع در استنباط است، اظهار کرد: ممکن است فقیهی اصلاً این روش را نداشته باشد که عیب بزرگی است، زیرا تا کسی موضوع را نداند چگونه می‌تواند اجتهاد کند. البته کسانی هستند که فقه موضوع دارند، ولی کم مایه، ضعیف و مختصر است.
استاد حوزه علمیه با اشاره به فقه الاقوال اظهار کرد: گریزی از این نداریم که آرای فقهای گذشته را بدانیم، زیرا قصد داریم در آینه آراء آنان، حقایق شریعت را کشف کنیم.
مبلغی با اشاره به بحث فقه‌اللغه و فقه‌السیره به عنوان لوازم کار فقیه، بیان کرد: فقیه باید با لغات قرآن و روایات همچنین سیره آشنا باشد، ضمن اینکه فقیه باید به تطبیق قواعد بپردازد؛ لذا مهارت او در چگونگی تطبیق بسیار مهم و می تواند وجه ممیزه یک فقیه با دیگران باشد.
رویکردها و دیدگاه‌های بدیع و دقیق در فقاهت
وی با بیان اینکه وقتی انسان کتاب «دروس خارج فقه مقام معظم رهبری در بحث غنا» را مطالعه می‌کند احساس می‌کند که در ارکان چندگانه، رویکردها و دیدگاه‌های بدیع و دقیقی به چشم می‌خورد که برای حوزویان قابل پیگیری و آموزش است، اظهار کرد: مقام معظم رهبری در ابن بحث، روش‌شناسی نکرده‌اند، ولی می‌توانیم روش ایشان را کشف و قدرت فقهی ایشان را با فقها بسنجیم.
وی با بیان اینکه در حوزه، روش داریم ولی روش‌شناسی نداریم و مورد غفلت قرار گرفته است، تأکید کرد: این علم باید در حوزه تولید و به عنوان رشته تدریس شود تا هم انتاج سریع‌تر، به‌روز و دقیق‌تر و شامل‌تری داشته باشیم.
تمرکز بر روش‌شناسی فقهای توانمند
این استاد حوزه با بیان اینکه بسیاری در حوزه هستند که درس خارج دچار سردرگمی و خستگی درسی هستند، بیان کرد: تمرکز بر روش‌شناسی فقهای توانمند مانند امام، صدر، خویی و رهبری و ... فقه را هدفمند و هوشمندتر و چارچوب‌دارتر می‌کند و ما را در جاده هموار قرار می‌دهد وگرنه درجا خواهیم زد.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برخی سراسیمه‌وار به حدیث می‌پردازند و روش ندارند (که این نوع کار فقه‌الحدیث گفته نمی‌شود) اظهار کرد: در روش فقه‌الحدیثی رهبری چند مسئله وجود دارد؛ ابتدا لحن القول‌شناسی دقیق ایشان، یعنی مضمونی که برای قول وجود دارد، ولی تنها با دقت و تامل قابل شناخته شدن است و وجهی از گفتمان ائمه(ع) در بیانات نورانی آنان است.
شناخت گفتمان روایات یک باب
وی با بیان اینکه ما باید گفتمان روایی را در روایات بشناسیم اضافه کرد: از نظر رهبری در بحث فقه الحدیث، ما باید پیشتر احادیث یک باب ولو ضعیف‌ها را ببینیم و مجموعه آن را فراروی خود قرار دهیم تا فضای کلی حاکم بر آن به دست آمده و به ما فهم و تلقی بدهد لذا عنصر برائت در همه روایات وارده در یک مسئله در دیدگاه ایشان وجود دارد. ایشان معتقد است نمی‌خواهیم صرفا به روایات معتبر مراجعه کنیم بلکه فضای کلی حاکم بر روایات را قصد می‌کنیم.
استاد فقه حوزه علمیه با بیان اینکه اگر ذوق و لحن و ادبیات و گفتمان روایات معصومین(ع) را نشناسیم در برداشت از حدیث دچار مشکل می‌شویم تصریح کرد: بهره‌گیری از قاعده حاکم بر سؤال و جواب در روایات از دیگر روش‌های مقام معظم رهبری است(زیرا اصحاب و سائلین سؤالاتی از معصومین پرسیده‌اند) بنابراین بی توجهی به این مسئله سبب می‌شود تا ما به مضمون حدیث دست نیابیم و از ظرائف آن باز بمانیم.
استاد حوزه علمیه افزود: اگر مناسبات میان سؤال و جواب را براساس قواعدی به دست آوریم یعنی به انگیزه و اندیشه معرفتی موجود در سائل(سؤال کننده) دست یابیم و بعد به سمت جواب امام معصوم برویم در این صورت برداشت دقیقتری خواهیم داشت. این مسئله در فقه کسانی مانند شهید صدر و امام وجود دارد و رهبری هم در این کتاب(غنا) به خوبی به آن پرداخته‌اند.
مبلغی با اشاره به قاعده ناظرسازی جواب امام معصوم به انگیزه معرفتی سائل اضافه کرد: سائل وقتی سؤال از امام می‌کند در ورای او انگیزه معرفتی نهفته است لذا کشف این مناسبت مهم است؛ مقام معظم رهبری از این تکنیک استفاده دقیق برده و براین اساس به تفسیر«قول الزور» در روایات اشاره فرموده‌اند.
استاد حوزه علمیه تصریح کرد: رهبری فرموده که سائلین(سؤال کنندگان) نمی‌خواسته‌اند از محضر امام معصوم(ع) معنای لغت قول الزور را بپرسند زیرا قطعا برای آنان معنای روشنی داشته است بلکه آنان، انگیزه معرفتی دیگری داشته‌اند و یا احتمالا شنیده بودند که امام، تفسیری متفاوت از اهل سنت دارند لذا در مورد قول زور سؤال پرسیده‌اند؛ مقام معظم رهبری بر همین اساس، قول زور را به موسیقی مرتبط می‌کنند.
پویایی و فعال بودن فقه الحدیث رهبری
مبلغی با اشاره به مقوله استظهار در استنباط بیان کرد: از دید رهبری، استظهاری که در منبع اصلی حدیثی انجام نشود قابل بسنده کردن نیست؛ ایشان معتقدند که باید به منبع اصلی مراجعه شود. هنر رهبری به کاربردن ظرائفی است که فقه الحدیثشان ویژه، پویا و فعال است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مکتب قم به بحث تجمیع ظنون بهای بیشتری نسبت به حوزه نجف می‌دهند اظهار کرد: خیلی از شخصیت‌های ما واجد این فن بودند و رهبری هم از آن بهره می‌برند(تجمیع ظنون قراردادن یک عنصر در کنار عناصر دیگر).
اجتهاد، ساندویچ درست کردن نیست
مبلغی با بیان اینکه اجتهاد، ساندویچی نیست اضافه کرد: اشتباه است که برای اجتهاد، روایات را صرفا در آثار یکی دو فقیه مانند امام و آیت الله خویی ببینیم و به آن بسنده کنیم بلکه باید همه روایات مرتبط با یک موضوع را در منابع اصلی ملاحظه کنیم در این صورت اجتهاد پربارتر، عمیقتر و اصیلتر می‌شود. رهبری برای هر حدیث پرونده باز و در مورد آن بحث کرده و برایند به دست آمده را ناظر بهم قرار داده‌اند.
نقش تاریخ در اجتهاد
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه توجه به تاریخ هم نقش زیادی در اجتهاد دارد تصریح کرد: تاریخ واقعیت اجتماعی زمان صدور را منکشف می‌کند. از امتیازات رهبری این است که به تاریخ و عصر امامان، فضای حاکم بر احادیث مغنیات و واقعیت تاریخی مغنیات مراجعه مفصلی داشته‌اند.
مبلغی با بیان اینکه ایشان لهو مضل و نه هر نوع لهوی را حرام می‌دانند تصریح کرد: ما در زندگی لهویات زیادی مانند آشپزی و کار و سخن گفتن با دیگران و ... داریم که ما را از خدا غافل می‌کند ولی حرام نیست.
وی با اشاره به فقه الموضوع با بیان اینکه فقه موضوع یا جدید و یا در لسان شرع بوده است با بیان اینکه غنا در لسان شرع وجود داشته است تصریح کرد: در کتاب غنای ایشان سازو کاری مانند استفاده از جامعه صدور احادیث، بهره‌گیری از نگاه تخصصی در بحث موسیقی و مناط شناسی وجود دارد.
تنقیح مناط مجتهدانه در اجتهاد رهبری
وی با بیان اینکه مناطات رابطه تنگاتنگ با موضوعات دارند افزود: تنقیح مناط با بهره‌گیری از مکانیزم الغاء خصوصیات خارجی از ویژگی‌های روشی رهبری است؛ یعنی گاهی موضوع وارد در لسان شرع، خصوصیاتی که ما می‌خواهیم ندارد بلکه کش و قوس‌های مباحث در طول زمان خصوصیاتی را به موضوع تحمیل کرده است که اینها برساخته فقها و تراکم ادبیات بوده که باید از سوی فقیه تنقیح مناط شود و هنر آقا این است که خصوصیات پیرایشی را حذف کرده‌اند.
مبلغی با اشاره به بحث تنقیح مناط در تثبیت خصوصیت به عنوان یکی از کارهای رهبری در این کتاب است بیان کرد: این خصوصیت، خصوصیتی است که فقه به آن بی توجه بوده است در حالی که این خصوصیت نقش اصلی در موضوع دارد؛ فقیه می‌تواند این را شناسایی و آن را به عنوان جزء موثر تثبیت کند؛ مثلا فقها لهو را عنصر مقوم غنای محرم گرفته‌اند و رهبری هم این را پذیرفته‌اند ولی ایشان معتقدند که خصوصیتی در قرآن وجود دارد که مورد بی توجه فقها بوده و آن لهوی است که اضلال در راه خدا باشد.
انتهای پیاممنبع: ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۶۷۳۵۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
همسر ستاره لژیونر تیم ملی ده‌ها میلیارد ثروتش را بالا کشید!