به نقل از «مهر»

مرور ادبیات مطالعات سبک زندگی در آثار برخی از اندیشمندان مسلمان

تاریخ انتشار: ۴ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۲۲۰۰۲۴۸۸/مرور_ادبیات_مطالعات_سبک_زندگی_در_آثار_برخی_از_اندیشمندان_مسلمان

در یکی از مقالات کمیسیون جامعه شناسی چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی یکی از محققان حوزوی به مروری بر ادبیات سبک زندگی در آثار برخی از اندیشمندان مسلمان پرداخت.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ستاد خبری چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، کمیسیون جامعه شناسی چهارمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی روز گذشته دوم آبان ماه در سالن همایشهای بین المللی صدا و سیما برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

رئیس این کمیسیون سعید زاهد زاهدانی و اعضای آن حجت الاسلام یوسف زاده و حجت الاسلام حسین بستان بودند.

در بخشی از این نشست، سیدمحمدتقی موسوی فر، دانشجوی دکترای تفسیر قرآن دانشگاه قم به ارائه مقاله خود با عنوان مرور بر ادبیات مطالعات سبک زندگی در آثار برخی از اندیشمندان مسلمان پرداخت.

موسوی فر در آغاز ارائه سخنانش و در تعریف سبک زندگی گفت: سبک زندگی یکی از مباحث نوین و راهبردی عصر حاضر است و در حقیقت با وجود تعاریف متفاوتی که در ادبیات جامعه و فرهنگ از آن آمده است همچنان پژوهشگران در وادی تعریف و تفسیر این مفهوم با مشکلات فراوانی روبرو هستند. در تعریفی از سبک زندگی آمده است: توصیف یا تجویز حالات و گفتارها و رفتارهای انسانی در همه ساحت های زندگی را سبک زندگی گویند. دین مبین اسلام آخرین دین الهی و کاملترین برنامه تأمین کننده سعادت دنیا و آخرت بشر است. جهان بینی آن فرامکانی و فرازمانی یعنی جهان شمول و جاودانه است. از ارکان تأمین سعادت انسان برنامه ریزی برای امور روزمره و مسایل زندگی است. معارف اسلامی تمام ابعاد زندگی را شامل می شود و در یکایک این مسایل مبنا یا اصل یا راهکار عملی ارائه می دهد. سبک زندگی با کلید واژه های ادب و سنت در منابع اصیل اسلامی قابل پیگیری است و در حوزه اخلاق و احکام نیز علاوه بر آداب و سنن می توان در جستجوی مسایل و معارف آن بود.

موسوی فر ادامه داد: فرهنگ های لغت سبک زندگی را اینگونه معنا کرده اند: روش خاصی از زندگی یک شخص یا گروه و نیز شیوه زندگی یا سبک زیستن که منعکس کننده گرایش ها، ارزش ها، عادات، سلایق، معیارهای اخلاقی، سطح اقتصادی و …که با هم طرز زندگی کردن فرد یا گروهی را می سازد.

وی یکی از کاستی های پژوهش های اخیر سبک زندگی عدم التفات یا بهره وری از میراث سبک زندگی در تاریخ و تمدن و فرهنگ اسلامی دانست و افزود: در حوزه اخلاق و احکام نیز علاوه بر آداب و سنن می توان جستجوی مسایل و معارفش بود. به طور کلی باید گفت هر سیره عملی مفاهیم و میراث تاریخی خود را دارد که قابل پژوهش است. در اولین گام برای تعریف سبک زندگی یافتن معادل آن در فرهنگ سلامی است . شاید این مطلب گزاف نباشد که اصطلاح (Life Style)  در فضای تمدن اسلامی، ترجمه ناپذیر است. در مباحث زبان شناسی آنجایی که سخن از وام واژگی و دلایل وام گیری زبان ها از یکدیگر سخن گفته می شود یکی از علل این عمل را تفاوت بار معنایی لفظ در زبان مبدأ با معادل ترجمه شده آن در زبان مقصد می دانند. به عنوان مثال ترجمه تحت اللفظی لیبرالیسم آزادی خواهی است اما آزادی خواهی تعریف صحیحی برای مفهوم لیبرالیسم نیست؛ زیرا مفهوم لیبرالیسم در فضای گفتمانی تمدن غرب تولید شده و همراه خود مقوله های بسیاری در معناداری دارد که در زبان فارسی با آزادی خواهی هم خوانی ندارد؛ بنابراین برای انتقال مفهوم لیبرالیسم ما چاره ای جز فریز کردن آن واژه و وام گیری از زبان مبدأ نداریم.

موسوی فر با تأکید بر اهمیت مطالعات سبک زندگی در ادامه گفت: مطالعات سبک زندگی هم از جنبه فردی و هم اجتماعی مهم و ضروری است. به منظور تقریر جایگاه مسایل سبک زندگی در زندگی فردی به عنوان مجموعه ای از توصیف ها و تجویزهایی برای تبیین و اصلاح بینش و گرایش و کنش فرد به مساله تأدب و به آداب الهی می پردازیم. دین مبین اسلام راه تکامل و پیشرفت و اصلاح افراد را در پذیرش آدابی که خداوند برای زندگی انسان ها مقرر فرموده است می داند و ما مسلمانان برای رسیدن به آن اهداف راهی جز پذیرش آن آداب و آراسته شدن به آنها نداریم و مطالعات سبک زندگی اسلامی معرفی همان صراط مستقیم تأدب به آداب الهی است.

وی در ادامه ابراز کرد: علامه طباطبایی آداب را هیئت های زیبایی که اعمال و رفتار آدمی بدان متصف می گردد، می داند که نحوه صدور این اعمال به اخلاق و صفات روحی شخص بستگی دارد.  وقتی انسان متوجه حالات خویش باشد و با ظرافت و زیبایی خاص عملی را انجام دهد گفته می شود مؤدب به آداب است. مطالعه و پژوهش سبک زندگی اسلامی ما را به منظومه آداب الهی مشرف و مطلع می کند که به وسیله آراستگی به آنها، ما در مطلوب ترین حالت انسانی و الهی قرار می گیریم. امیرالمؤمنین فرموده اند من تأدب به ادب الله اداه ذلک الی الفلاح الدائم؛ ثمره آراستگی به سبک زندگی اسلامی نیل به رستگاری جاودانه است.

موسوی فر ادامه داد: گونه شناسی سبک های آثار مکتوب مطالعات سنتی سبک زندگی آثار مکتوب مطالعات سبک زندگی با مبانی و گرایش های گوناگون اندیشمندان سبک های متفاوتی نیز ایجاد کرده است که معرفی این سبک ها کاشف از این مبانی و گرایش های متفاوت است. برای مثال برخی از بزرگان با گرایش بیان سیره عملی معصومین(ع) به سراغ این مباحث آمده اند.( علامه مجلسی در حلیه المتقین) و سخن از سنن و آداب یکی از معصومین (ع) را محور پژوهش های خود قرار داده اند. (علامه طباطبایی در سنن النبی) و برخی از محدثان اثر خود را در همان جوامع حدیثی خود جای داده اند.(ثقه الاسلام کلینی در کافی و شیخ حر عاملی در وسال الشیعه) و برخی دیگر از اندیشمندان ضمن مباحث اخلاق از مسایل سبک زندگی سخن گفته اند. (طبرسی در مکارم الاخلاق و فیض کاشانی در محجه البیضاء) که هر یک از اینها مطابق با مبانی اندیشه و گرایشهای علمی ایشان بوده است.

این پژوهشگر علوم قرآنی در ادامه سخنان خود گفت: شناخت گونه های نگارشی اندیشمندان مسلمان در حوزه سبک زندگی مهمترین مساله  در فهم ظرفیت پژوهش های ایشان در این حوزه است. در نگاه اول صرف معرفی این آثار و کتب ارزشمند به نظر می آید اما این کار ساده ترین کار در این زمینه است. مهم این است که محقق بتواند تراز علمی ایشان را در این حوزه طبقه بندی کند و در یک پژوهشی مستوفی پس از جمع آوری تمام این آثار به تحلیل و دسته بندی و گونه شناسی اینها بپردازد. گونه شناسی گام مهمی در معرفی این آثار است و شناساندن گونه های نگارشی آثار سبک زندگی خود کمک بزرگی به پژوهشگران برای الگوگیری یا اصلاح الگوهای نگارشی خود در پژوهش های آینده می کند.

موسوی فر در بیان اهمیت آثار مکتوب مطالعات سنتی سبک زندگی با گرایش اخلاق نقلی گفت: در اخلاق اسلامی آثار اندیشمندان مسلمان با سبک های متعددی به قلم در آمده اند. برخی از آثار با گرایش عقلی به بررسی رذائل و فضایل اخلاقی پرداخته اند و برخی دیگر اساس کار را روایات و عادات با این موضوع قرار داده اند و از آن دسته از رذائل و فضائلی سخن گفته اند که در آیات و روایات به آنها پرداخته شده ایت و یا تاکید بیشتر پیرامون آنها یافته اند. گرایش دیگر هم اخلاق نگاری با رویکرد عرفانی است که با اساس قرار دادن سیر و سلوک قلبی و معرفتی به تدوین اخلاق اسلامی پرداخته اند در این میان آن دسته از نگارش هایی که با سبک نقلی نگاشته شده اند قرابت بیشتری با مباحث سبک زندگی دارند زیرا بسیاری از کتبی که با رویکرد عقلی فلسفی و یا قلبی و عرفانی به اخلاق پرداخته اند موضوعات خود را از رفتار و ظواهر انسانی فراتر می دانند و هرگز پرداختن به این مساله را در حیطه موضوعات تصنیف خود نمی دانند و بیشتر آثا این گرایش ها نمی تواند در مسایل سبک زندگی غلبه حضور داشته باشند اما کتبی که با گرایش نقلی نوشته اند به دلیل اختلاط مفاهیمی نظیر سنن، آداب و اخلاق به وفور می توان مسایل سبک زندگی را در آنها پیگیری کرد.

این پژوهشگر علوم قرآنی در ادامه گفت: علامه جوادی آملی در تبین تفاوت میان آداب و اخلاق به این موارد اشاره کرده است: اخلاق ملکات راسخ در روح انسانی است و وصفی از اوصاف نفس ایت ولی آداب هیئت های زیبای انسانی است که رفتار انسان های خوب، بدان وصف می گردد. ادب ظرافت و دقت در رفتار است که در نوع خود اعوجاجی در آن نباشد اما اخلاق چون از امور باطنی است در مقام رفتار چندان ظهور و تجلی ندارد . آداب از اخلاق سرچشمه می گیرند و از نتایج و ثمرات آن به شمار می آیند. به سخن دیگر آداب حسن فعلی و اخلاق حسن فاعلی است. آداب یعنی هیئت های زیبای اعمال دینی. گویای غایت اصلی دین یعنی عبودیت و بندگی در قبال ذات علیم است که با روح توحید انیس و قرین است. بر همین اساس اسلام برای تمامی اعمال فردی و اجتماعی هیئت های زیبایی رسم کرده است که از غایت حیات انسان حکایت می کند و کمال او را در تجلی آن قرار داده است.

موسوی فر در پایان ارائه خود تصریح کرد: سبک زندگی در آثار اسلامی از پیشنیه قابل توجهی برخوردار است و بر هر پژوهشگری لازم است که قبل از آنکه وارد این عرصه شود از ادبیات مطالعات این حوزه با خبر باشد. در این پژوهش به مروری اجمالی برا آثار تولید شد در قرون مختلف اسلامی پرداخته ایم. تقسیم بندی آثار پیشنهادی این مقاله برای آثار مکتوب سبک زندگی سیره نگاری، اخلاق نقلی و تلفیقی است. این تقسیم بندی از سیر تطور نگارش در این حوزه نیز تا حدودی پرده برداری می کند در گونه سیره نگاری با آثاری مواجه هستیم که مسایل سبک زندگی به عنوان قول، فعل یا تقریر معصومین(ع) در میان ما بقی مسایل آورده شده است و تحت عنوان کتب و ابواب متفاوت حدیثی جای گرفته است. برای نمونه می توان به کتاب الماکل، کتاب السفر و کتاب مرافق، مجموعه محاسن برقی اشاره کرد. آن آثاری که با گرایش اخلاق نقلی تولید شده اند از نظم منطقی و تمرکز بیشتری بر مسایل سبک زندگی برخوردار است. از مهمترین آثاری که با این گرایش در بین متقدمین به رشته تحریر درآمده است الاداب الدینیه للخزانه المعینیه شیخ طبرسی و مکارم الاخلاق فرزندش است. کتاب مراه الکمال لمن رام درک مصالح الاعمال اثر مامقانی نیز در همین گونه جای می گیرد که نمونه ای بی نظیر در شناخت این مجموعه آثار است. گونه آخر نیز که در آن مؤلف با تلفیق گرایش های نقلی، عقلی و عرفانی به تبیین مسایل سبک زندگی پرداخته است و کشکولی از معارف و دستورالعملها را تهیه کرده است. از نمونه های اینگونه می توان الذریعه و احیاء العلوم و تهذیب احیا و معراج السعاده و الحیاه اشاره کرد. تطور ادبیات پژوهش سبک زندگی با نگاهی بر این دسته بندی قابل بررسی است و برای پژوهشگر مبین فراز و فرودها و برجستگی ها و ضعف های ادبیات است.

منبع: مهر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۰۰۲۴۸۸/مرور_ادبیات_مطالعات_سبک_زندگی_در_آثار_برخی_از_اندیشمندان_مسلمان را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی: